رگتک، استفاده ازفناوری برای انطباق با قوانین
مریم زهدییادداشت ها
آزمایشگاه داده و حکمرانی
ناشر : عصر تراکنش
سال نشر : دی 1399
مقدمه
رشد بیوقفهی فناوری و تسری آن به تمام ابعاد زندگی انسان ها، حفظ امنیت، هویت، حریم خصوصی و اطلاعات شخصی را بیش از هر زمان دیگری، حائزاهمیت و تبعا نیازمند رسیدگی و قانونگذاری ساخته است. اگر قوانین محدودکننده را به منزلهی یکی از موانع موجود برای کسبوکارها و از طرفی پتانسیلهای فناوری را به عنوان یکی از ابزارهای سودمند در رشد و توسعهی آنها بدانیم، حال در این میان لزوم فعالیت کسبوکارها تحت قوانین جاری کشور و با وجود تهدیدهای بالقوهی فناوری که میتواند موجب نقض قوانین جاری کشور و یا آسیبها و خطرات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... شود، شکلگیری یک چارچوب تنظیمگرانه، امری ضروری و غیرقابل اجتناب است. به همین دلیل ایده رگ تک یا به عبارتی فناوری های تنظیم یار در چند سال اخیر ظهور و بروز یافته است.
کاربرد اصلی فناوری های تنظیم یار، تسهیل فرآیند سازگاری و تطبیق‌پذیری کارآمد و کم‌هزینه با قوانین بوده و هدف غایی از آن، ایجاد نقطه تعادل میان قوانین محدودکننده و رشد فناوری است. بنا به اظهارات رییس سازمان فرابورس ایران، «سازمان‌ها قوانین متعددی وضع میکنند که به خودی‌خود کارآمد هستند اما در مرحله اجرا، با قوانین سازمان‌های دیگر ناسازگاری دارند. وی معتقد است به مرور زمان و بهواسطهی وجود دادههای انبوه میتوان قدرت تحلیل بیشتری برای تنظیمگری یافت و وقایع را به سمت شهودمحوری پیش برد. به گفته وی، فناوری های تنظیم یار امکان جمع‌آوری و نظارت بر حجم سنگین قوانین نهادهای مختلف و ایجاد سازگاری و هم‌افزایی آنان را ایجاد میکند. او در پایان ابراز امیدواری کردهاست که ذی‌نفعان تنظیمگری در کشور با کاربردهای این نوآوری آشنا و از آنها بهره‌مند شوند.
سیر تحول فناوری های تنظیم یار (رگ تک)
فناوری های تنظیم یار به عنوان یک پدیدهی نوظهور از چندین مرحله تکامل و توسعه، گذر کرده است. دو مرحلهی اول، نشاندهندهی استفاده از فناوری در نظارت و گزارش تنظیم مقررات به منظورکاهش هزینه است که توسط موسسات مالی بزرگ هدایت شد تا برای مقابله با افزایش هزینههای انطباق و پیچیدگی، فناوری را در فرایندهای داخلی خود ادغام نمایند. در مرحله دوم، تنظیمکنندگان در تلاشند تا ماهیت دیجیتالی بازارهایی را که نظارت میکنند مدنظر قرار داده و ظرفیت خود را برای تجزیه و تحلیل دادههای حجیم تولید شده افزایش دهند. انتظار میرود، رگ تک بیشترین پتانسیل خود را در مرحله سوم توسعهی خود به نمایش بگذارد که در آن فناوری به ما کمک میکند تا برای ایجاد یک سیستم مالی بهتر، معماری آن را بازطراحی کنیم. در نهایت، میتوان استدلال کرد که ماهیت فناوری های مالی (فین تک) و فناوری های تنظیم یار (رگ تک) به طور فزاینده ای باعث تغییر از الگوی KYC به ذهنیت KYD میشود. به عبارت دیگر، نسل اول و دوم فناوری های تنظیم یار، نمایانگر دیجیتالی شدن فرآیندهای نظارتی است، در حالی که نسل سوم آن در خصوص ارائه یک چارچوب نظارتی برای عصر دیجیتال و تغییر تمرکز خود از دیجیتالی شدن پول به درآمدزایی از دادهها و ایجاد چارچوبهای جدید برای جایگزینی مفاهیم جدید، مانند حاکمیت داده ها و نظارت بر الگوریتم تمرکز دارد.
فناوریهای مورداستفاده در شرکتهای تنظیم یار، میتواند محدودهی وسیعی از فناوری و ابزارهای آن از جمله یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، بلاکچین و هوش مصنوعی را دربرگیرد. این فناوریها دادهها را با هدف مدلسازی، تشخیص ریسک، پایش زیرساختها، بهروزرسانی مجموعه قوانین، شناسایی مشتری، مبارزه با پولشویی و جلوگیری از جعل مورداستفاده قرار میدهند. با توجه به توسعهی ابزارهای فناوری، میتوان گفت که امروزه عدم بهره برداری از تمامی پتانسیلهای رگ تک، مربوط به محدودیتهای تکنولوژیکی نیست، بلکه توانایی تنظیمکنندگان در پردازش حجم زیادی از دادهها است که ماحصل رشد فناوری و جاماندگی متخصصین داخلی در همگام شدن با فناوری و بهرهبرداری از پتانسیلهای آن است.
مرز باریک میان رگ تک و فین تک
اگرچه در برخی از تعاریف، رگ تک شاخهای از فین تک و به عنوان زیرمجموعهی تکامل یافتهای از آن معرفی میشود، با این وجود میتوان آن را به عنوان یک پدیدهی مجزا بررسی کرد، چرا که برخلاف تمرکز ذاتی فینتک بر حوزههای مالی، رگتک توانایی استفاده در بسیاری از زمینههای نظارتی را داراست و در زمینهی گزارشگری نظارتی، مدیریت ریسک، مدیریت و کنترل هویت، انطباق و نظارت بر معاملات و ... چارچوبهایی را ارائه میدهد. شرکتهای رگتک قادر به انتخاب صنعت خود هستند. حوزههای کاری شرکتهای رگ تک شامل یکی از دستههای زیر بوده و سهم این حوزهها از کل شرکتهای فعال در حوزه رگتک نیز به شرح زیر است:
- تایید هویت: افزایش فرآیندهای جمع آوری و تایید اطلاعات، خدمات شناسایی مشتریان و سیاست های ضدپولشویی؛ ۲۶ درصد
- جمع آوری و تجمیع اطلاعات: جمع آوری اطلاعات جدید و تحلیل و تجزیه داده ها طبق اهداف شرکت؛ ۱۴ درصد
- رصد و نظارت: رصد تراکنشها برای جلوگیری از پولشویی و سوء استفاده از بازار و نظارت بر رفتار کارکنان برای جلوگیری از فعالیتهای مشکوک؛ ۱۳ درصد
- تحلیل و مدیریت ریسک: مدیریت ریسک طبق پیشبینیها و تحلیل سناریوهای مختلف؛ ۱۳ درصد
- تجزیه و تحلیل و گزارشدهی قوانین: رصد، شناسایی و تفسیر قوانین موبوط به کسب و کارهای حوزه مالی؛ ۱۰ درصد
- انطباق با قوانین: ارائه راه حلهای رتبهبندی شرکتها و دیگر ابزارهای بهینهسازی فرآیندها مانند مدیریت اسناد و اطلاعات و خودکارسازی تذکرات؛ ۱۶ درصد
- گزارش دهی: تجزیه و تحلیل دادهها برای تولید گزارشهای مرتبط با قوانین و مدیریت گزارش دهی؛ ۹ درصد
آپ استارت، نمونه ای واقعی از کاربرد رگ تک در بانکداری
آپ استارت، یک پلت فرم اعطای وام هوش مصنوعی است که با شعار " ماموریت ما فراهم کردن اعتبار بیدردسر بر اساس ریسک واقعی"، در آمریکا فعالیت میکند. این کمپانی برای بهبود دسترسی به اعتبار مقرون به صرفه و در عین حال کاهش ریسک و هزینههای وام برای شرکای بانکی طراحی شده است. با استفاده از سیستم عامل مبتنی بر هوش مصنوعی آپ استارت، بانکها نرخ تصویب بالاتری را ارائه داده، نرخ زیان کمتری را تجربه کرده، و در عین حال وام دیجیتال مورد تقاضای مشتریان بانکها را با کیفیت بالاتری ارائه میدهد. به طور کلی، مدلهای مبتنی بر هوش مصنوعی کمک می کنند تا با سرعت و هزینه کمتری افراد واجد شرایط برای دریافت وام شناسایی شوند. البته در این فرایند باید نهایت دقت به خرج داده شود تا مبادا گروه های محروم اقتصادی و اجتماعی به حاشیه رانده شوند.
الگوریتم آپ استارت، برای مشخص شدن اینکه آیا شخص واجد شرایط دریافت یک وام هست یا خیر، فقط اعتبارات متقاضی را مدنظر قرار نمیدهد بلکه برای بررسی واجد شرایط بودن او، به دنبال عواملی مانند تحصیلات و تجربه کاری فرد نیز میباشد. به عبارت دیگر، شرکتهای مدرن درک کرده اند که مسئولیت مالی یک شخص مهم تر از اعتبار موجود در کارت او است. این در حالی است که وامدهندگان سنتی از مدل های ساده مبتنی بر فیکو برای تصمیم گیری در مورد اینکه چه کسی و با چه نرخ بهره ای وام دریافت کند، استفاده میکنند.
سندباکس؛ ابزاری نظارتی برای ابتکارات رگ تک
سندباکسها یا به عبارتی جعبه های شنی، محیطی مجازی هستند که برای آزمایش و بررسی تأثیرات فرآیندهای جدید یا فناوریهای نوآورانه مورد استفاده قرار میگیرند. جالب است بدانیم که این ابتکار در واقع از همان جعبه شنی کودکان، که کاربرد اصلی آن ایجاد محیطی امن برای بازی بدون خطر آسیب رساندن به خود و دیگران و یا آلوده کردن محیط اطراف می باشد؛ الهام گرفته شده است.
سازمان رفتار مالی انگلستان در تعریفی، سندباکس را فضایی ایمن معرفی میکند كه مشاغل در آن میتوانند محصولات، خدمات، مکانیزمهای تحویل و مدلهای تجاری نوین را مورد آزمایش قرار دهند. جعبه شنی، سه هدف اصلی دارد:
(1) کاهش زمان ورود به بازار
(2) بهبود دسترسی به امور مالی
(3) تشویق به نوآوری
در ایران نیز فینوتک برای نخستین‌بار محیط نرم‌افزاری سندباکس را برای برنامه‌نویسان فراهم کرده است، تا بتوانند خدمات بانکداری باز و وب سرویس‌های ارائه شده را به صورت آزمایشی پیادهسازی و آزمایش کرده و چنانچه ایده‌ای برای ایجاد یک کسبوکار مالی دارند، در این سندباکس به صورت آزمایشی پیادهسازی کنند.
رگ تک به عنوان یک بازی برد-برد
استفاده از ابتکارات فناوری های تنظیم یار برای موسسات مالی، می تواند در کنترل موثرتر هزینهها و ریسکها و آزاد سازی سرمایه نظارتی مازاد سودمند واقع گردیده و علاوه بر آن، در توانمند سازی شرکتهای نوپای حوزه فینتک، شرکتهای مشاوره ای و شرکتهای فناوری محور در خلق فرصتهای جدید موثر واقع گردد. از سویی دیگر، استفاده از این ابتکارات می تواند به نهادهای نظارتگر نیز در شناسایی دقیق تر مشکلات پنهان در فرآیند توسعه و صرفه جویی در زمان لازم برای کشف موارد غیرمنطبق با قوانین حوزه مربوطه مفید فایده واقع گردد.
به همین دلیل می توان گفت که استفاده از پتانسیلهای رگ تک هم به بخش صنعت و هم به نهادهای نظارتی مزایای ویژه ای بخشیده و به نوعی یک بازی برد _ برد برای هر دو حوزه تلقی می گردد. اگر این ویژگی را در کنار ضرورت مدیریت ریسک در محافظت از کسب و کارها در نظر بگیریم، دیگر تعجب آور نخواهد بود اگر بدانیم سرمایه‌گذاری جهانی بر روی پیادهسازی راه‌حلهای فناورانه برای هر کسبوکاری در دهه آینده، دیگر یک مزیت رقابتی نبوده و به یک امر عادی و اجتناب ناپذیر تبدیل خواهد شد. در این شرایط سوالی که باقی میماند این است که موسسات مالی و تنظیم گری در کشور ایران تا چه اندازه از این ظرفیت روبه رشد آگاهی داشته و برای هم گام شدن با روندهای جهانی تلاش کرده اند؟ به راستی چه اقداماتی در این حوزه کلید خورده و میزان موفقیت آنها در مقایسه با نمونه های جهانی به چه میزان بوده است؟