دکتر راهوار: کتاب حیات و کیهان دریچه‌ای است برای تحریک ذهن‌های کنجکاوی که در پی کشف ناشناخته‌ها هستند
دکتر سهراب راهوار یکی از استادان دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و از چهره‌های برتر فیزیک و اخترفیزیک دنیا است. او به جنبه های تئوری اصول فیزیک و مطالعات کیهان شناختی علاقمند است و بیشتر کار پژوهشی اش درجهت مطالعه ی سیارات فراخورشیدی است. وی در سال های اخیر چند پدیده ی فیزیکی را پیش بینی کرده بود که توسط منجمین دیگر کشف شد.
-لطفا از خودتان بگویید و از علاقمندی تان به فیزیک و راهی که طی کردید برای نوشتن کتاب حیات و کیهان بفرمایید:
این کتاب را به پیشنهاد دکتر رضا منصوری از اساتید دانشکده فیزیک نوشتم. از آنجایی که بنده درسی را در این دانشکده تحت عنوان اختر زیست شناسی و ارتباط بین حیات و کیهان برای دانشجویان ارائه می‌کردم، دکتر پیشنهاد کردند این کتاب را هم در همین راستا بنویسم و گفتند داستان را هم از خودت شروع کن.
من سال 1352 در تبریز به دنیا آمدم و از خردسالی علاقمند به ماه و ستاره و کهکشان و رعد و برق و ... بودم .
مادرم همیشه می‌گفت: ستاره ها دنیا بزرگ دور از ما هستند. پدرم که گزارش فرود انسان به ماه که از رادیو شنیده بود را برایم تعریف کرد. همین توضیحات پدر و مادرم درآن دوران بسیار کمک کننده بود. در همان دوران دوربینی داشتم که با کمک آن شب ها ماه و ستاره ها را نگاه می‌کردم.
جرقه اولیه علاقمندی من به کیهان در سن 6 سالگی و هم‌زمان با ورودم به مهد کودک رقم خورد. آن زمان خاله ام کتاب آلیس در سرزمین عجایب را به من هدیه داد و تاثیر مادام العمر بر روی من گذاشت . از همین جا تاکید می‌کنم به اهمیت کتاب خواندن توسط پدر و مادر برای فرزندانشان و تاثیرات شگرفی که ممکن است در آینده فرزندان بگذارد ، کتاب خواندن برای بچه ها مهم است و باعث می‌شود دنیا را ساده نبینند و بدانند ارتباطات پیچیده‌ای بین پدیده‌ها وجود دارد.
از همین سو کتاب حیات و کیهان نیز دریچه ای است برای تحریک ذهن های کنجکاوی که در پی کشف ناشناخته هاست.
- آیا موضوع حیات در کیهان موضوع جدیدی است ؟
این موضوع به 430 سال پیش برمی‌گردد که "جوردن برونو " ادعایی داشت که از مدل کوپرنیکی الهام می‌گرفت او معتقد بود بقیه ستاره ها هم مانند خورشید هستند. پس حتما سیاره دارند و اگر آنها سیاره دارند پس حتما باید سیاراتی مثل زمین داشته باشند و آنجا باید حیاتی وجود داشته باشد. وی به دلیل همین ادعا در سال ۱۶۰۰ میلادی محکوم به اعدام شد. اما این اتفاق تازه شروع داستان بود و پس از اعدام جوردان برونو تا به امروز این تحقیقات ادامه دارد و حتی چند سال پیش هم بخاطر کشف اولین سیاره خورشیدی هم جایزه نوبل دادند .
- اختر زیست شناسی چه ارتباطی با کتاب شما دارد؟
اختر زیست از دو کلمه اختر و زیست تشکیل شده است. این موضوعات به ظاهر جدا از هم هستند ولی وقتی که به آغاز حیات نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که این موضوعات به شدت با هم در ارتباط هستند و بنابراین یک فصل مشترک بین دو علم اختر شناسی و زیست شناسی وجود داد. در واقع نجوم از یک طرف و زیست شناسی از طرف دیگر در این کتاب به یک فصل مشترک می‌رسند.
موضوع این کتاب برنامه آموزشی شماست و در واقع این کتاب را در کلاس تدریس می‌کنید آیا این امکان هست که کسانی که این درس را گذراندند بتوانند در آینده این موضوع را به صورت پیشرفته تر ادامه بدهند؟
این در واقع اولین درسی است که من در ایران ارائه داده ام و یک درس مشترکی است که بچه‌های سال اخرکارشناسی و کارشناسی ارشد می‌توانند بگیرند.
این اتفاق در واقع یک شروع است و با وجود قدمت این موضوع یک علم جدیدی است که طی 50 سال اخیر دوباره زنده شده و بعد از این که بچه ها این درس را می‌گذرانند، می‌توانند بسته به جهت‌مندی و علاقمندی که دارند کار پژوهشی انجام دهند.
- نقش شما در کشف سیارات فراخورشیدی چیست؟
من از سال ۲۰۰۸ در یک گروه بین المللی فعالیت می‌کنم که طی این سال‌ها حدود۴۰ سیاره فراخورشیدی پیدا کردیم .
من و همکارانم که در واقع دو نفر از دانشجویان قدیمی من بودند ، طی این سال‌ها مرتب به شیلی می‌رفتیم و طی یک ماه منظم رصد می‌کردیم .
تلفیق هوش مصنوعی در هر رشته باعث یک جهش شده شما پیش بینی تان در مورد تاثیر IA در بحث رصد و در بحث مدل کردن چیست و آیا تاثیری در حوزه کاری شما دارد؟
ما داده‌های زیادی داریم که می‌تواند به طور مشخص از طریق آموزش ماشین مورد تحلیل قرار گیرد . ماشین می‌تواند خیلی کمک کننده باشد چون ما رصد مشخصی انجام می‌دهیم و هر شب نزدیک ۱۰۰ میلیون ستاره رصد می‌کنیم باید بتوانیم روی این صد میلیون ستاره تمرکز کنیم و برای تحلیل این ۱۰۰ میلیون ستاره به صورت دستی نمی‌شود کاری کرد و یاد گیری ماشین کمک می‌کند مقدار زیادی داده را در کوتاه ترین زمان تحلیل کرد.
- برنامه ای برای تالیف کتاب جدیدی با موضوع کیهان شناسی دارید؟
بله در حال حاضر مشغول تالیف یک کتاب دیگری به نام در جستجوی سیاه چاله هستم.
علت این موضوع هم آن است که من بخش زیادی از پژوهش ام را روی آشکارسازی سیاه چاله‌ها انجام دادم و در آن از داده‌هایی که خودمان داشتیم یا اینکه از داده‌هایی که دیگران داشتند و مدل‌هایی که درست کردیم بهره بردم. برای همین هم تمرکز کتاب بر شکار سیاه چاله است . اسم آشکار سازی سیاه چاله است و و سعی می‌کنم این کتاب را هم به زبان خیلی ساده بنویسم که عموم مردم بتوانند از آن استفاده کنند.
- با این روندی که انسان نسبت به کیهان شناخت پیدا می‌کند امید این هست که جلوه‌های دیگری از حیات را در کیهان شاهد باشیم؟
حیات یک اتفاق یکتا روی زمین نیست و هر جایی که شرایط مناسب وجود داشته باشه می‌تواند حیات به وجود بیاید.
و اخیرا هم مشاهداتی انجام شده که نشان می‌دهد که نشانه حیات درآنجا دیده شده است.
گازهایی که دریک سیاره‌ای نتیجه فتوسنتز هستند، در اتمسفر آن دیده می‌شود. همه افرادی که در این زمینه کار می‌کنند و در کل جامعه نجوم معتقدند که حیات یک پدیده مشخصی است که در همه جای عالم اتفاق می‌افتد.
بنابراین وقتی کهکشان راه شیری نزدیک ۱۰۰ میلیارد ستاره دارد و تعداد کهکشان های که تا کنون مشاهده شده از مرتبه ۱۰۰ میلیارد گذشته است. پس بنابراین ۱۰۰ میلیارد ضربدر ۱۰۰ میلیارد ستاره در عالمی که قابل مشاهده است دیده می‌شود .
اطراف همه این ستاره ها سیاره وجود دارد پس وقتی انسان به عالم نگاه می‌کند می‌تواند نقاطی را تصور کرد که درآن حیات وجود دارد . میلیاردها میلیارد در واقع نقطه در عالم یا مکان در عالم هست که حیات وجود دارد پس نتیجه می‌گیریم زمین تنها نقطه ای که امکان حیات دارد نیست.
- آیا این حیات می‌تواند هوشمند شود یا نه؟
اینکه یه حیاتی بتواند هوشمند شود یک سری پله‌هایی رو باید طی بکنه و اونجا بسته به این داره که ما حیات هوشمند رو چی بنامیم این هوشمندی متفوات است.
مثلا فرض کنید دلفین ، میمون، وال و حتی کلاغ هم یک موجود هوشمند است همه اینها درجه‌ای از هوشمندی را دارند اما انسان هوشمندی است ابزار ساز و دارای تکلم پیچیده.
این هوشمندی انسان هم به این دلیل است که یک اتفاقات خیلی خاصی که در این چند میلیون سال اخیر اتفاق افتاده که همه آنها از تغییر فرم در حنجره، و مدل انگشتان دست انسان گرفته تا راست قامت بودن و... همه این موارد با هم جمع شده که ما از بین گونه های هوشمندی که وجود دارند هوشمندان ابزار ساز باشیم.