تدوین سیاست‌های توسعه فناورانه کشت گلخانه‌ای در منطقه آزاد ماکو
خبر
علی ملکی
بهزاد دوستی سبزی
مراکز وابسته : اندیشکده صنعت و توسعه پایدار
حوزه تخصصی : صنعت و توسعه پایدار
تاریخ رویداد 1398
درباره
برنامه تانا در همکاری با سازمان منطقه آزاد ماکو در سال ۹۸، سیاست‌های توسعه فناورانه کشت گلخانه‌ای را در این منطقه تدوین کرد. شناخت گونه‌های مختلف کشت گلخانه‌ای و تکنولوژی‌های مورد استفاده در آن‌ها، امکان‌پذیری اولیه کشت گلخانه‌ای به لحاظ اقلیمی و اقتصادی در منطقه، بررسی زیرساخت‌های موجود در منطقه در ارتباط با این شیوه از کشت و بررسی تجارب موفق کشت گلخانه‌ای در کشور ( کشت و صنعت فجر صفا لرستان، توسعه کشت گلخانه‌ای در منطقه آزاد ارس) از جمله محورهای همکاری برنامه تانا با سازمان منطقه آزاد ماکو بوده است. در پایان این همکاری و مبتنی بر یافته‌های به دست آمده، برنامه تانا توصیه‌های سیاستی زیر را در جهت توسعه پایدار و فناورانه کشت گلخانه در منطقه آزاد ماکو ارائه داد:
• با توجه به نوع اقلیمی منطقه، سازگارترین پوشش گلخانه‌ای پوشش پلی کربنات دوجداره خواهد بود؛ هرچند که در این مورد باید انتخاب را به سرمایه‌گذار واگذار کرد تا او با توجه به نوع محصول و نوع گلخانه مدنظر خود، نوع پوشش را انتخاب کند.
• به نظر می‌رسد گلخانههای هیدروپونیک که در آن‌ها کشت بدون وجود خاک صورت می‌گیرد، مزیت بیشتری در منطقه داشته باشند. محدودیت منابع خاکی منطقه (پایین بودن کیفیت منابع خاکی) در کنار کمیت و کیفیت بالای محصولات در شیوه هیدروپونیک، این نوع استنباط را توجیه‌پذیر می‌کند.
• در مورد پوشش گلخانه، در مواردی که بهره‌بردار محدودیت سرمایه دارد و تجربه فعالیت گلخانه‌ای را هم چندان ندارد، توصیه می‌شود با سرمایه‌گذاری کمتر، بهره‌بردار از گلخانههای پلاستیکی استفاده کند و بعد از ۵ سال که دانش بهره‌برداری و فروش محصول را به دست آورد، پوشش گلخانه‌ای خود را به پلی‌کربنات که در اقلیم‌های مشابه منطقه آزاد ماکو توصیه می‌شود، تغییر دهد.
• با توجه به نیاز بازارهای بین‌المللی مانند بازار روسیه و برخی از کشورهای اروپایی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس، کشت محصولات گلخانه‌ای از نوع سبزی و صیفی (گوجه‌فرنگی، خیار خاردار، فلفل، بادمجان، گوجه زیتونی و غیره) توصیه می‌گردد.
• توصیه می‌شود که بازار رسانی محصولات به‌صورت تجمعی و تعاونی به انجام برسد (تجربه منطقه آزاد ارس). اگر یک تعاونی به‌صورت مستقل مسئولیت بازار رسانی خارجی و داخلی را بر عهده بگیرد هزینه حمل‌ونقل برای تولیدکنندگان به حداقل می‌رسد و در کنار آن بسته‌بندی و برند سازی بهتری نیز صورت خواهد گرفت.
• با توجه به کیفیت محصولات تولیدی در گلخانههای هیدروپونیک و نیز موقعیت صادراتی ویژه منطقه، تولید در گلخانه‌ها می‌بایست باهدف صادرات صورت بگیرد. بنابراین لازم است که گلخانه¬ها در تمام طول سال و با توجه به نیاز بازار، تولید داشته باشند (برخلاف سایر گلخانههای کشور که به دلیل تمرکز بیشتر بر بازار داخلی فقط در پاییز و زمستان محصول تولید می‌کنند). همچنین به دلیل هزینه سرمایش محیط گلخانه و کاهش نیاز بازار روسیه در تابستان، پیشنهاد می‌شود زمان تعمیرات و آماده‌سازی برای کشت بعدی، در ماه‌های تیر و مرداد انجام شود.
• با توجه به هزینه‌بر بودن ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز در گلخانه‌ها و نیز طولانی بودن دوره بازگشت سرمایه، واگذاری زمین به سرمایه‌گذاران و بهره‌برداران باید به‌صورت واگذاری دائمی و اجاره به‌شرط تملیک باشد؛ سازمان منطقه آزاد ماکو در راستای حفظ منافع محیطی و اجتماعی، می‌تواند شروطی همچون: عدم‌تغییر کاربری، به‌کارگیری و آموزش نیروهای بومی، مستمر بودن فعالیت و رعایت اصول پایداری محیط‌زیست و غیره را در این شیوه مالکیت بگنجاند.
• برای تبدیل کردن منطقه آزاد ماکو به قطب تولید گلخانه‌ای، واگذاری اراضی به متقاضیان باید بر اساس شاخص‌هایی همچون به‌کارگیری فناوری‌های نوین و روز، میزان سرمایه اولیه، سابقه فعالیت مرتبط و آشنایی با زنجیره‌ارزش و مخصوصاً بازار محصولات گلخانه‌ای، اولویت‌بندی شود.
• برای تسهیل در تأمین تجهیزات اولیه به منظور احداث گلخانه، پیشنهاد می‌شود سازمان منطقه آزاد ماکو استاندارهایی را برای تاسیس و تجهیز گلخانه تعیین و لازم‌اجراء نماید. همچنین به منظور یکپارچه‌سازی خرید و اطمینان از رعایت کیفیت تجهیزات مورد نیاز احداث گلخانه، سازمان می‌تواند با چند شرکت داخلی و خارجی فعال در زمینه ساخت گلخانه تفاهم‌نامه امضا کند تا سرمایه‌گذاران بتوانند از مزایای خرید مشترک و کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری برخوردار شوند.
